Każde śląskie miasto i prawie każda wieś, od Bielska po Zgorzelec, kryje często nieznane, a nawet zgoła zapomniane perełki - a to wspaniałą, pamiętającą czasy renesansu i baroku zabudowę rynku, a to pyszną magnacką rezydencję, a to ukryty wśród drzew gotycki wiejski kościółek.Na Śląsku, nawet najmniejsze, liczące kilka tysięcy mieszkańców miasteczka prezentują się okazale, jak na miasto przystało: spotkamy w nich i rynek, i atrybut miejskości w postaci ratusza, i wiekowy, nieraz piastowski jeszcze kościół.
Kamienic było dwanaście
Jednym z takich mało przez turystów znanych, choć wcale nie niewielkich śląskich miast jest Kluczbork. Pełni on funkcję przede wszystkim ośrodka przemysłowego i ważnego węzła kolejowego, choć jest miastem mającym turystom sporo do zaoferowania. Jednym z najładniejszych miejsc jest oczywiście serce miasta, czyli rynek, na którym stoi wzniesiony w XVIII wieku oryginalny barokowy ratusz, "zrośnięty" z uroczymi kamieniczkami o łamanych dachach i arkadowych podcieniach.Niegdyś kamienic było dwanaście, dlatego zespół owych kramarskich domów zwano "Dwunastu Apostołów". Niestety, w 1925 r. strawił je pożar i do naszych czasów ocalały tylko dwie. Dziś w jednej z nich mieści się restauracja. Rynek otoczony jest kolorowymi mieszczańskimi domami, często o fantazyjnych elewacjach.
Do najcenniejszych zabytków miasta należy położony tuż przy rynku gotycki, ewangelicki kościół pod wezwaniem Zbawiciela. Ta piękna, zbudowana w XIV stuleciu, a od 1527 r. należąca do ewangelików świątynia do dziś zachowała wygląd czysto gotycki. Jedynie zwieńczenie wieży - wraz z kopulastym hełmem - pochodzi z końca XVIII wieku. Również taką metrykę posiada wyposażenie wnętrza.
Płomienny kaznodzieja
Pastorem w tym kościele, o czym przypomina pamiątkowa tablica, był przez 42 lata Adam Gdacjusz - "płomienny kaznodzieja z Kruciborka", zwany "śląskim Rejem" i uważany za najciekawszego XVII-wiecznego pisarza śląskiego. Jest on autorem pierwszego drukowanego zbioru kazań śląskich, wygłaszanych właśnie w tej świątyni oraz pierwszej polskiej postylli (tj. objaśnienia fragmentów Biblii), zwanej "Gdacjuszką". Kluczbork był bowiem jednym z najważniejszych ośrodków polskiego protestantyzmu na Śląsku.
Drugim, obok kościoła Zbawiciela, ważnym zabytkiem Kluczborka jest - położony po przeciwnej stronie starego miasta - dawny zamek, pochodzący prawdopodobnie z końca XIV stulecia. Dzisiejszy jego wygląd ma jednak niewiele wspólnego ze średniowieczną warownią. Najpierw bowiem uległa ona - w 1590 r. - przebudowie przez książąt brzeskich, później (w 1720 r.) zamek przeznaczono na siedzibę administracji kluczborskich dóbr cesarskich, a w XIX wieku pełnił funkcję urzędu skarbowego, następnie sądu. W 1854 r. otrzymał drugą kondygnację. W latach 30. ubiegłego wieku - w związku z wyprowadzeniem ul. Zamkowej poza obręb murów miejskich - dolną część budynku zamkowego wyburzono.
Widoczna już z rynku wysoka ceglana wieża nie jest tak naprawdę zamkową basztą, a... wieżą ciśnień. W 1907 r. przebudowano bowiem starą zamkową wieżę na taki właśnie obiekt. Cóż, władze pruskie podchodziły do zabytków przeszłości bardziej praktycznie niż sentymentalnie. Zresztą nie zależało im pewnie specjalnie na dbaniu o pamiętający piastowskie przecież czasy zamek...
Ule w muzeum
Obecnie przylegający do wieży budynek jest siedzibą założonego w 1959 r. Muzeum im. Jana Dzierżona. Muzeum, na co wskazuje już ustawiona przed wejściem ciekawa kolekcja różnego kształtu uli, zajmuje się przede wszystkim zbieraniem pamiątek po swoim patronie. Niestety, niewiele osób wie, kim był ksiądz Jan Dzierżon.
Tymczasem kapłan ten, urodzony w podkluczborskich Łowkowicach, należał do najwybitniejszych w Europie pszczelarzy. Skonstruował pierwsze ule rozbieralne (snozowe) w kształcie szafki. Dzięki temu można było dowolnie manipulować - bez niszczenia gniazd - pszczelimi plastrami. Nic więc dziwnego, że ule te stały się szybko popularne w Europie. W 1845 r. ksiądz Dzierżon ogłosił teorię o powstawaniu trutni z niezapłodnionych jaj (tzw. teoria partogenezy).
W kluczborskim muzeum, oprócz niezwykle interesującego zbioru uli o bardzo fantazyjnych niekiedy kształtach, obejrzeć można też liczne dzieła naukowe księdza Dzierżona, a także olbrzymią ilość odznaczeń, wyróżnień i medali, które otrzymał od wielu europejskich towarzystw pszczelarskich. Liczne plansze w przystępny sposób objaśniają zaś sposób powstawania miodu, życie pszczół i pracę pszczelarzy.
Średniowieczne mury
Oprócz kościoła i dawnego zamku czasy średniowiecza pamiętają również mury obronne, których pozostałości zachowały się głównie w południowej części miasta. O wiele młodszym, choć bardzo interesującym budynkiem, jest monumentalny gmach dawnego Zakładu dla Ubogich. Ten trzyskrzydłowy, potężny budynek wzniesiony został w 1779 r. w stylu klasycystycznym przez słynnego architekta Karola Gottharda Langhansa dzięki fundacji założonej przez króla pruskiego Fryderyka II Wielkiego. Od drugiej połowy XIX wieku aż do likwidacji przez hitlerowców gmach ten mieścił szpital dla chorych umysłowo. W czasie ostatniej wojny działał tu Oflag VIII A Krezburg, a później obóz internowania obywateli państw wrogich III Rzeszy - tzw. Ilag VIII/Z.
Kluczborski kościół katolicki pod wezwaniem Matki Bożej Wspomożenia Wiernych jest - w przeciwieństwie do świątyni ewangelickiej - budowlą stosunkowo nową, gdyż pochodzi z lat 1911-1913. Ten ładny neogotycki kościół wzniesiony został na wzór wrocławskiego kościoła Świętego Krzyża. Znajduje się w południowej części miasta, na skraju pięknego, dużego parku, w głębi którego są korty tenisowe i boisko piłkarskie.
Spacer uroczymi, wysadzanymi starymi drzewami alejkami, to świetny sposób na odpoczynek po zwiedzeniu kluczborskich zabytków. Jak w każdym śląskim mieście, tak i w grodzie nad Stobrawą godna uwagi jest XIX-wieczna miejska zabudowa. Do ciekawszych obiektów należy gmach Urzędu Miasta, sądu, budynek szkolny położony naprzeciwko kościoła katolickiego, ceglany gmach poczty i duży wyspowy dworzec kolejowy. Kluczbork jest naprawdę sympatycznym i godnym odwiedzenie miejscem.
INFORMACJE PRAKTYCZNE
Kluczbork jest miastem powiatowym położonym w północnej części województwa opolskiego nad rzeką Stobrawą w pobliżu Borów Stobrawskich.
Pociągiem
Do Kluczborka można bez problemu dojechać z każdego większego miasta w Polsce. Aktualny rozkład jazdy znajdziesz na stronach www.pkp.pl oraz www.intercity.pl
Samochodem
Najlepiej jechać przez Olkusz, Dąbrowę Górniczą, Bytom, Tarnowskie Góry, Lubliniec i Olesno.
Przydatne strony:
www.kluczbork.pl
www.polskieszlaki.pl/kluczbork.html
Muzeum im. Jana Dzierżona
Muzeum mieści się przy ul. Zamkowej 10, tel. (077) 418 27 07. Czynne we wtorki, środy, czwartki i piątki w godz. od 10 do 15.30, a w niedziele od godz. 10 do 13.30. W poniedziałki i dni poświąteczne nieczynne. W piątki wstęp wolny
