Muzeum Śląska Opolskiego istnieje od ponad 100 lat. Zostało założone w 1900 roku jako Muzeum Miejskie w Opolu (Städtische Museum Oppeln). W 1950 roku zmieniono jego nazwę na Muzeum Śląska Opolskiego, pod którą funkcjonuje obecnie. Jedna z ciekawszych galerii w placówce jest Galeria malarstwa Jana Cybisa, którą otwarto w 2000 roku. W 2005 powstała kolejna unikatowa ekspozycja, a mianowicie w kamienicy przy ul. św. Wojciecha w Opolu urządzono XIX-XX wieczne wnętrza mieszczańskie.
Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu to jedyne w regionie muzeum na wolnym powietrzu. W ciągu prawie 50 lat działalności Muzeum stworzona została bogata plenerowa ekspozycja zabytków drewnianej architektury wiejskiej Śląska Opolskiego. Placówkę odwiedza kilkadziesiąt tysięcy turystów rocznie. Ekspozycja na wolnym powietrzu składa się z prawie 50 wiejskich zabytkowych budowli drewnianych, które są wyposażone i urządzone wewnątrz w oryginalne sprzęty, narzędzia i meble. Jest ona swego rodzaju "zaklętą w drewnie" historią wsi śląskiej.
Dawny Pałac Biskupów Wrocławskich, obecnie Muzeum Miejskie w Nysie to okazała budowla w stylu baroku włoskiego, czteroskrzydłowa z dziedzińcem wewnętrznym, o bogatej dekoracji architektonicznej elewacji i wnętrz. To najstarsza instytucja muzealna na Opolszczyźnie. Powstało w 1897 roku z inicjatywy Towarzystwa Sztuki i Starożytności w Nysie. Obecnie Muzeum posiada bogate zbiory malarstwa, rzeźby i grafiki, a także rzemiosło artystyczne w postaci mebli, wyrobów z cyny, fajansu i kamionki.
Zamek w Rogowie Opolskim skrywa rękopisy, starodruki, mapy, grafiki które są własnością Biblioteki Publicznej w Opolu. Jeden z najcenniejszych, przechowywanych tam, starodruków to cztery inkunabuły z najcenniejszym Missale Vratislaviense, wydrukowanym w 1499 r. w Moguncji przez Piotra Schöffera. Mszał ozdabia drzeworyt ukazujący Chrystusa na krzyżu, z Marią i św. Janem. Sam zamek zbudowany w pocz. XVII w. na zrębie pierwotnego zamku obronnego z XIV w. jest malowniczo położony na skarpie dawnego koryta Odry, w otoczeniu parku, ze śladami umocnień obronnych.
Także chłodne wnętrza opolskich kościołów kryją bezcenne skarby kultury. W okolicach Brzegu znajdziemy unikalne w skali kraju skupisko dwudziestu średniowiecznych polichromii, malowideł, zdobiących ściany świątyń. Sześć z nich, pracowicie wydobytych spod tynku, oglądać można w kościele św. Mikołaja w Brzegu, w kościołach w Krzyżowicach, Małujowicach, Obórkach, Pogorzeli i Strzelnikach. Wiedzie tędy wyznaczony przez PTTK niebieski szlak turystyczny, zwany Szlakiem Polichromii Brzeskich. Poprowadzi nas również przez Brzezinę, Zielęcice, Łukowice Brzeskie, Bierzów, Przylesie, Łosiów i Kruszynę. Inne polichromie odsłonięte są częściowo lub dopiero czekają na odkrycie. Zostały zamalowane po przejęciu kościołów przez protestantów w XVI w. Poza godzinami nabożeństw i uroczystościami kościelnymi świątynie są zamknięte, ale księża, kościelni, lub - w kościołach filialnych - wyznaczeni mieszkańcy, nie dziwią się i chętnie otwierają drzwi dla zwiedzających. Do dziś tajemnicą pozostaje, kim był twórca lub twórcy tych malowideł. Jedynym, którego udało się zidentyfikować jest artysta zwany Mistrzem Brzeskich Pokłonów Trzech Króli - miano to pochodzi od charakterystycznej sceny, która posłużyła do identyfikacji - albo po prostu Mistrzem z Brzegu. Przybył najprawdopodobniej razem z dworem księcia legnicko-brzeskiego Ludwika II i zachwycił nową symboliką, nową perspektywą. Szybko znalazł naśladowców wśród lokalnych artystów, ale i tu wiadomo niewiele więcej. Udało się zidentyfikować jednego tylko spośród tych twórców, zwanego Naśladowcą Mistrza z Brzegu. Z kolei w świątyniach w Nysie, Brzegu i Głogówku znajdziemy nieco późniejsze, ale nie mniej interesujące polichromie. Zostały wykonane techniką iluzjonistyczną, która sprawia, że widz odnosi wrażenie trójwymiarowych figur i postaci, patrząc na płaskie, dwuwymiarowe dzieła.
Ale nie tylko polichromie możemy podziwiać w kościołach Opolszczyzny: kościół franciszkanów w Opolu skrywa w swych wnętrzach nagrobki książąt opolskich, nyska katedra - nagrobki biskupów, a fara w Głogówku - nagrobek cesarskiego radcy i podskarbiego, starosty opolsko-raciborskiego Jerzego III Oppersdorffa. Warto zwrócić również uwagę na kościół św. Mikołaja i św. Franciszka Ksawerego w Otmuchowie z XVII wieku z m.in. malowanymi nad bocznymi wejściami zegarami słonecznymi. W Małujowicach podziwiać możemy nie tylko polichromie, ale również niezwykle bogate dekoracje kamieniarskie.
Nie mniej interesujące są drewniane wiejskie kościółki północnej Opolszczyzny, niegdyś stawiane przy cmentarzach, albo jako podziękowania. Ich budowniczowie wspięli się na szczyty kunsztu, sprawiając, że do dziś zachwycają fantazją kształtów lub bogactwem wystroju. Wspólnie tworzą "Szlak drewnianych kościołów Opolszczyzny".
