Kopalnia to niejedyny zabytek znajdujący się w tym niewielkim, bo liczącym nieco ponad 20 tys. mieszkańców mieście, który może pochwalić się obecnością na tej prestiżowej liście. W 2013 r. trafił na nią Zamek Żupny. Miasto ma do zaoferowania jeszcze mnóstwo innych atrakcji, w tym stare dobrze zachowane zamki i pałace. Jego początki sięgają bowiem 1290 r. Wówczas Wieliczka otrzymała prawa miejskie.
O atrakcyjności tego miejsca świadczyć może wygrana w ubiegłorocznym rankingu brytyjskiego magazynu „Which?” na najciekawsze i najbardziej przyjazne turystom miasto w całej Europie. Wieliczka, uznana przez respondentów za część Krakowa, pokonała w wyścigu 47 innych miast, w tym Paryż, Wiedeń i Pragę.

Jak dojechać

Droga do Wieliczki prowadzi przez Kraków. Podróżując samochodem z Warszawy, do przejechania mamy 295 albo 360 km, w zależności od tego, którą trasę się wybierze, S8 prowadzącą do Krakowa przez Częstochowę i Katowice, czy S7 przez Radom do Krakowa. Przejazd pierwszą, choć jest krótsza, zajmuje więcej czasu. Podróż drugą trasą będzie droższa, należy bowiem zapłacić za przejazd autostradą z Katowic do Krakowa – 18 zł.
Reklama
Po dotarciu do Krakowa kierujemy się na węzeł Wielicka, na którym skręcamy w drogę krajową 94, prowadzącą prosto do Wieliczki.
Alternatywnym rozwiązaniem jest podróż pociągiem. Nie ma jednak bezpośredniego połączenia z Wieliczką. Należy dojechać do Krakowa, gdzie na dworcu głównym trzeba przesiąść się w pociąg Kolei Małopolskich. Cena biletu to 3 zł.

Gdzie zamieszkać

Zanim Wieliczka stała się sypialnią dla mieszkańców Krakowa, była miastem nastawionym na turystów. Dzięki temu dziś dysponuje bogatą ofertą noclegową na każdą kieszeń.
Najciekawszym miejscem do zatrzymania się jest oczywiście centrum miasta. Goście do wyboru mają kilka hoteli, m.in. Lenart wyróżniający się futurystyczną fasadą ze stali i pokojami urządzonymi we współczesnym stylu, Grand Sal usytuowany w samym sercu zabytkowego parku św. Kingi, w którym można wypróbować kosmetyki przygotowane na bazie soli, czy Turówka Hotel & SPA mieszczący się we wpisanym do rejestru zabytków obiekcie, wybudowanym na obszarze średniowiecznego folwarku mającego pierwotnie wchodzić w skład warzelni soli.
Wbrew pozorom nocleg w takiej lokalizacji nie kosztuje fortuny. Jak wynika z informacji z portalu rezerwacyjnego Booking.com, cena za pokój dwuosobowy waha się od 300 do 400 zł. Często jednak hotele organizują promocje. Wówczas cena spada do 200 zł za noc. Nie trzeba jednak czekać na upusty, by zaoszczędzić. Wystarczy wybrać hotel oddalony od kopalni. Soray jest usytuowany 750 m od dworca kolejowego i 1,7 km od kopalni. Według portalu Booking.com za nocleg w pokoju dwuosobowym w tym obiekcie trzeba zapłacić niecałe 170 zł. Alternatywą jest hotel Solny, położony 1 km od kopalni. Wybierając go, zapłacimy za nocleg w pokoju dwuosobowym nieco ponad 150 zł. Nocleg w pokoju dwuosobowym może też kosztować ok. 100 zł za dobę. Tyle zapłacimy w Ośrodku Usług Hotelarskich „Kinga”. Zaletą obiektu jest jego lokalizacja. Jest położony na trasie Kraków – Tarnów (800 m od drogi głównej), przy południowej obwodnicy Krakowa. Na turystów podróżujących ekonomicznie czekają jeszcze pokoje gościnne. W nich noc można spędzić już za 30 zł od osoby.

Co jeść

Warto spróbować potraw przygotowywanych na bazie lokalnej specjalności wpisanej nawet na Listę Produktów Tradycyjnych. Mowa o soli. Specjalizuje się w nich Karczma Górnicza. Nie tylko dlatego warto ją odwiedzić, choć należy podkreślić, że kucharze restauracji to prawdziwi pasjonaci gotowania, wielokrotnie nagradzani w prestiżowych konkursach gastronomicznych, takich jak Primerba Cup czy Małopolski Festiwal Smaku. Karczma mieści się w kopalni soli, 125 m pod ziemią w komorze Witolda Budryka. Za danie główne serwowane w tej nietuzinkowej atmosferze trzeba zapłacić od 13 do 26 zł.
Na terenie kopalni jest jeszcze jedna restauracja. Grand Sal znajduje się w zrekonstruowanym budynku dawnych Łazienek Salinarnych, położonym tuż przy turystycznym szybie Wielickiej Kopalni. Jej cechą charakterystyczną są wnętrza wyposażone w detale wskazujące na związek hotelu z kopalnią, m.in. obrazy z podziemnymi pejzażami. Danie główne, na które mogą być zaserwowane np. pstrąg pieczony w soli, pierś z kurczaka faszerowana musem łososiowym czy comber z królika pieczony podawany z boczkiem, kosztuje od 14 do 69 zł.
Shutterstock
W poszukiwaniu tańszego menu można udać się do Karczmy Halit. Restauracja również ceniona jest ze względu na wygląd. Mieści się w drewnianym budynku pochodzącym z 1632 r. Znana jest z zupy grzybowej z prawdziwych polskich podgrzybków i prawdziwków podawanej w wypieku chlebowym. Za taki rarytas trzeba zapłacić 15 zł. Poza tym można w niej skosztować wielu dań charakterystycznych dla kuchni polskiej czy regionalnej, jak kopytka z grzybami leśnymi w śmietanie, żeberka w miodzie lub sosie pieczeniowym, czy golonki pieczonej w ciemnym piwie.
Region Wieliczki słynie ponadto z kiszki z kapustą, klusek hałusek, polędwicy wiejskiej czy karpia zatorskiego i osieckiego. Warto spróbować lokalnych miodów pitnych i win. Z Małopolski pochodzi m.in. Jarzębinka, wino rzuchowskie, nalewka łazowska – jałowcówka.
Co roku regionalnych produktów i potraw można popróbować na Małopolskim Festiwalu Smaku. Impreza organizowana jest od 2005 r. w formie plenerowych kiermaszów, odbywających się w sumie w kilku miejscowościach, w tym w Wieliczce. Organizowana jest w czerwcu i lipcu.

Aktywnie i sportowo

Gdy jest ciepło, czas można spędzać na pieszych wędrówkach. Jeden ze szlaków wiedzie obok Zamku Żupnego, kościoła św. Klemensa przez Rynek Górny do kościoła św. Sebastiana i dalej przez Lednicę Górną, Chorągwicę, Dobranowice, Żakową, Hucisko, Rudnik, Dziekanowice i Przymiarki na Stary Rynek do Dobczyc. W upały ochłody można szukać w Centrum Edukacyjno-Rekreacyjnym, w skład którego wchodzi basen. Ponadto na odwiedzających czekają boiska i korty tenisowe oraz siłownia. Bilet całodzienny na pływalnię dla dzieci to 18 zł, a dla dorosłych – 22 zł. Osoby gustujące w aktywnym wypoczynku mogą skorzystać też z oferty Xtreme Parku Linowego, zlokalizowanego na terenie Użytku Ekologicznego Grabówka. W jego skład wchodzi 35 platform zawieszonych na drzewach na wysokości od 0,5 m do ponad 9 m. Między trzema przygotowano zjazdy tyrolskie na linach. Park oferuje dwie trasy: niebieską z 15 przeszkodami i czerwoną z 20. Koszty skorzystania z pierwszej to 15 zł, a z drugiej 25 zł. Na terenie parku są też boiska do gry w koszykówkę, siatkówkę, korty tenisowe oraz plac zabaw dla najmłodszych.
Ze względu na sąsiedztwo ośrodka narciarskiego Podstolice-Ski (odległość 7 km) Wieliczka jest też idealnym miejscem na wypoczynek zimą. Ośrodek oferuje trzy trasy o długościach od 220 do 550 m. Stoki są sztucznie naśnieżane i oświetlone. Oprócz infrastruktury narciarskiej ośrodek dysponuje parkingiem, wypożyczalnią sprzętu oraz zapleczem gastronomicznym. Cena jednego przejazdu wyciągiem krótszym to 1,50 zł, a dłuższym – 2 zł. Istnieje również możliwość wykupienia jedno-, dwu- i czterogodzinnego karnetu za odpowiednio 20, 35 i 50 zł.
Z Wieliczki blisko jest do Zawoi. To miejscowość położona u podnóża Babiej Góry, w której znajduje się kolejny Ośrodek Narciarski PKL „Mosorny Groń”. Dysponuje trasą zjazdową długą na ponad 1400 m oraz nowoczesną koleją krzesełkową o przepustowości 2400 osób na godzinę. Cena karnetu dla dziecka zaczyna się od 50 zł, a dla dorosłego od 63 zł.

Atrakcje dla każdego

Perłą Wieliczki jest Kopalnia Soli. Stała się już tak znana, że wiele osób zapytanych o to, z czego znany jest Kraków, odpowiada, że z kopalni. Tym samym to obowiązkowy punkt na mapie zwiedzania. Turystom udostępniona jest jednak tylko część kopalni, a dokładnie 3,5-km odcinek, położony na głębokości od 64 do 135 m, podczas gdy w kopalni jest w sumie 300 km chodników, usytuowanych na dziewięciu poziomach, sięgających do głębokości 327 m.
Turyści mają do wyboru kilka tras zwiedzania. Szlak turystyczny prowadzi przez wykute w soli komory, podziemne jeziora, rzeźby solne. To najpopularniejsza trasa w Wieliczce. Do tej pory zwiedziło ją 38 mln turystów z całego świata. Szlak górniczy ma za zadanie pokazać, jak wyglądała praca górników. Osoby decydujące się na jego przejście otrzymują ekwipunek składający się z roboczego stroju (kombinezon ochronny), kasku i lampy. Tak wyposażeni zjeżdżają najstarszym istniejącym w Wieliczce szybem górniczym – Regis, by na dole poczuć, jak wygląda codzienne podziemne życie. Realizmu dodaje przyznanie każdej osobie górniczego zawodu oraz zadania, które ma do wykonania pod ziemią. Można też wybrać szlak pielgrzymkowy, którego punktem kulminacyjnym jest kaplica św. Kingi ze wspaniałymi ołtarzami, rzeźbioną amboną czy kopią „Ostatniej wieczerzy” Leonarda da Vinci. W kaplicy znajduje się też solny pomnik Jana Pawła II. Bilet normalny na te trzy trasy kosztuje 55 zł, a ulgowy 38 zł.
Więcej – 150 zł – za zwiedzanie zapłacą ci, którzy wybiorą szlak „Tajemnice wielickiej kopalni”, prowadzący przez dzikie rejony kopalni. To trasa z dreszczykiem, którą pokonuje się w całkowitej ciemności i ciszy, z górniczą lampą w ręku, w kasku na głowie i z pochłaniaczem tlenku węgla. Przez ekspertów jest oceniona jako najtrudniejsza, ale i najpiękniejsza, bo po drodze ogląda się cenne – nie tylko pod względem historycznym, ale i geologicznym – wyrobiska. Bilet na tę trasę nie jest jednak dostępny od ręki. Trzeba go rezerwować dwa tygodnie naprzód.
Na terenie kopalni można poza tym udać się na spacer do tężni solankowej, idealnej dla osób cierpiących na choroby górnych dróg oddechowych. Jej centralnym punktem jest wznosząca się na 22 m wieża widokowa, z której podziwiać można panoramę parku i górniczych szybów. Wejście do tężni dla osoby dorosłej wiąże się z wydatkiem 9 zł, a dla dziecka 6 zł.
Atrakcje Wieliczki nie kończą się na kopalni. Wśród naziemnych zabytków najważniejszym jest zespół budynków Zamku Żupnego, powstałego w XII i XIV w., w którym mieszkali zarządcy administratorzy kopalni. Obecnie to jedyna w Europie rezydencja o charakterze obronnym, która była siedzibą władz administracyjno-gospodarczych, a nie panującego. Współcześnie w zamku znajduje się Muzeum Żup Krakowskich. Do końca sierpnia na jego terenie odbywają się zajęcia dla najmłodszych pod hasłem „Zamek bez tajemnic”. Podczas nich można się dowiedzieć o sekretach, jakie skrywa obiekt. Nie będzie to jednak łatwe. Wszelkie informacje na ten temat są zawarte w liście, który uda się w całości przeczytać dopiero po rozwiązaniu licznych zagadek i rebusów. Do końca sierpnia na terenie muzeum w Kopalni Soli można też zmierzyć się z dawnymi pracami górniczymi, czyli zostać „Solnym siłaczem”. Koszt zajęć w zamku dla rodziny 2+2 wynosi 10 zł, a w kopalni soli 9 zł od osoby.
Poza zamkiem w Wieliczce zachowały się pałace. Pierwszy został wybudowany w latach 80. XVIII w. przez braci Konopków. Zamieszkiwał tu Feliks Piestrak, kierownik Szkoły Górniczej w Wieliczce w latach 1909–1912 i 1918–1924. Potem mieściła się w nim miejska biblioteka publiczna. Obecnie budynek został przeznaczony na oddział Instytutu Pamięci Narodowej.
Na Rynku Górnym można z kolei podziwiać pałac Przychockich, zbudowany na fundamentach starego ratusza w drugiej połowie XVIII w. Obecnie jest to siedziba Zespołu Szkół Zawodowych im. E. Dembowskiego. Przy ulicy nazwanej na cześć tego patrona szkoły jest zaś jeden z najbardziej reprezentacyjnych budynków w mieście zwany Sztygarówką. Został wzniesiony na cześć Franciszka Józefa I w 1898 r. z okazji 50. rocznicy objęcia przez niego cesarskiego tronu. Najpierw w obiekcie były Szkoła Górnicza i Muzeum Salinarne, obecnie mieści się w nim starostwo powiatowe. Warto zajrzeć do środka budynku, by zobaczyć aulę z bogato zdobionym sztukaterią plafonem.
Wieliczka to też wspaniałe, dobrze zachowane kościoły. Wart obejrzenia jest na pewno ten pod wezwaniem św. Klemensa, zbudowany w 1381 r. Obecny kształt pochodzi jednak z XIX w. Mimo to wciąż w jego wnętrzu można podziwiać elementy architektoniczne pochodzące z początku istnienia. Na uwagę zasługuje też pochodząca z XVII w. kaplica grobowa Morstinów, zdobiona stiukami Baltazara Fontany, pod którą znajduje się krypta udostępniona turystom pięć lat temu. Zwiedzając ją, ogląda się też wystawę złotnictwa „Skarby św. Klemensa”, w której skład wchodzą przedmioty należące do skarbca wielickiego kościoła, będącego na liście najbogatszych w Polsce. Na uwagę zasługuje zwłaszcza pozłacana monstrancja, pochodząca z XV w., podarowana przez kanonika krakowskiego ks. Jana Borzymowskiego herbu Belina, administratora Żup Krakowskich w latach 1490–96. Co ciekawe, z krypty można przedostać się do kanału wydrążonego pod kościołem, prowadzącego do średniowiecznego kopalnianego szybu Regis. Został on wydrążony na polecenie króla Kazimierza Wielkiego. Obecnie do zwiedzania udostępniono 2 km korytarza.

Rowerem po okolicy

Wieliczka to miejsce, przez które biegnie trasa jednej z najstarszych imprez kolarskich na świecie – Tour de Pologne. Z gminy pochodzi też Tomasz Marczyński, czterokrotny mistrz Polski w kolarstwie szosowym. Mimo to Wieliczka nie jest postrzegana przez rowerzystów jako miasto przyjazne dwóm kółkom. Głównie z powodu ciągle ubogiej infrastruktury rowerowej. Amatorzy dwóch kółek mają do dyspozycji liczący 15,5 km szlak rowerowy prowadzący z części Wieliczki zwanej Grabówką przez Sygneczów, Podstolice, Janowice, Sierczę do Wieliczki. Poza tym można skorzystać ze szlaku rowerowego o długości 23 km, przygotowanego już po Pogórzu Wielkim. Trasa biegnie przez Wieliczkę, Sierczę, Brzeziny, Pawlikowice, Koźmice Małe, Raciborsko, Grajów, Dobranowice, Sułów, Biskupice, Tomaszkowice, Lednicę Górną, Lednicę Dolną i kończy w Wieliczce.

To musisz zobaczyć

Ważnym wydarzeniem w Wieliczce jest Święto Soli, odbywające się co roku w czerwcu. Podczas imprezy można nie tylko uczestniczyć w wytwarzaniu soli w XVII-wiecznej warzelni, ale też wziąć udział w pokazach czerpania papieru, skręcania lin czy lepienia i ozdabiania naczyń z gliny. Dla miłośników historii przygotowano natomiast zwiedzanie zakamarków Zamku Żupnego oraz znajdujących się tam wystaw. Święto to też idealny czas na poznanie dawnych, ale i obecnych producentów soli oraz uzdrowisk solankowych działających w kraju. Na dziedzińcu zamku przedstawiciele obu grup co roku bowiem prezentują swoją ofertę.
Co roku na Zamku Żupnym w ostatnią niedzielę czerwca, lipca i sierpnia odbywają się też koncerty z cyklu „Popołudnie ze Straussem”. Wykonują je Orkiestra Straussowska Obligato i soliści polskich scen operowych i operetkowych. Na najbliższym, 30 sierpnia, wystąpią Katarzyna Ignatowicz (sopran) i Aleksander Martinez (tenor). 27 września natomiast w komorze Alfonsa Długosza na trzecim poziomie kopalni soli wystąpią Małgorzata Długosz (sopran) i Witold Wrona (tenor). Koncert w Zamku Żupnym kosztuje 20 zł od osoby, a w komorze A. Długosza – 45 zł od osoby.

Ciekawostka

Wieliczka powinna być na pewno obowiązkowym punktem odwiedzin dla fanów 3D. W mieście tym znajduje się bowiem największe malowidło w trójwymiarze w Polsce i prawdopodobnie drugie na świecie po londyńskim obrazie „Reebok CrossFit: 3D Street Art”.
„Solny świat” to dzieło Ryszarda Paprockiego, powstałe na posadzce Rynku Górnego. Przedstawia fragmenty prawdziwych wnętrz wielickich żup solnych, jak np. Świętej Kingi, widziane w ogromnej rozpadlinie skalnej. Do kompozycji autor dopasował istniejące na Rynku brązowe rzeźby czterech górników. Oglądając całość, można odnieść wrażenie, że górnicy wychodzą z podziemi na drewniane pomosty nad rozpadliną.