Blisko 150 filmów z 10 różnych kanałów na YouTubie zostało poddanych dokładnej analizie. Wśród twórców m.in. Vlog Casha, Bez planu, Gdzie bądź, Planeta Abstrakcja, Przez świat na Fazie czy Globstory. Jak youtuberzy mówią o krajach tzw. Globalnego Południa? Po co tam jeżdżą? Jaka wizja krajów wyłania się z ich nagrań oglądanych przez miliony widzów?
- Filmy mają charakter podróżniczy, ale trudno powiedzieć, że opowiadają o konkretnych krajach - mówi dr hab. Paweł Nowak (UMCS), autor analizy. - Przede wszystkim są to filmy o samych twórcach oraz ich próbach sprawdzania i poszukiwania siebie w obcym kulturowo świecie.
Vlogerzy przyjmują różne role
Podróż jest przede wszystkim okazją dla vlogerów do poznawania i opisywania rzeczywistości poprzez pryzmat swoich doświadczeń. Dlatego w wielu nagraniach to właśnie postać autora stawiana jest w centrum opowieści. Wyjęty spod prawa, samotny wilk, odkrywca – vlogerzy przyjmują różne role, by przekazać swoje refleksje na temat odwiedzanych miejsc. Badaczy szczególnie jednak ciekawiło, jaki obraz Globalnego Południa wyłania się z filmów oglądanych przez nawet kilka milionów osób.
- Polska nie była krajem kolonialnym, natomiast jako społeczeństwo wiedzę o świecie czerpaliśmy z krajów, które takie doświadczenia miały i to kształtowało nasze postrzeganie - mówi Joanna Pankowska z PAH. - W analizowanych filmach widać, w jakim stopniu ta kolonialna spuścizna rzutuje na wypowiedzi autorów.
Stereotypy?
Niestety zdarza się też, że osoby podróżujące zamiast łamać stereotypy o świecie pogłębiają je, opisując mieszkańców danych krajów w sposób odzierający ich z godności czy używając niestosownych metafor, np. typowy dla Afryki bałagan, chiński wirus itp. Jednocześnie nie jest pokazywany szerszy kontekst opisywanych problemów.
- Naszym zdaniem nie wynika to ze złych chęci, a z bardzo głębokiego zakorzenienia krzywdzących przekonań, co jest efektem wychowania na sztampowych podręcznikach szkolnych bądź lekturach typu „Murzynek Bambo” czy „W pustyni i w puszczy” - mówi Łukasz Bartosik z PAH. - Dotyczy to wszystkich osób dorastających w naszym społeczeństwie.
W analizowanych nagraniach można znaleźć więcej negatywnych przykładów, co szczegółowo pokazuje raport. Celem badania nie było jednak oskarżanie twórców, a jedynie skłonienie do refleksji nad kształtowaniem dyskursu o krajach Globalnego Południa w polskim YouTubie.
- Zdajemy sobie sprawę, że nie tylko ci twórcy posługują się i współtworzą wspomniane w raporcie narracje - mówi Aleksandra Kasiorkiewicz-Demko z PAH. - To, że znaleźli się w tym raporcie, jest wynikiem ich obecnej popularności, jednak wnioski z analizy pozwalają nam uchwycić szersze zjawiska.
Pełna treść raportu i skrót dostępne na stronie: www.pah.org.pl/narracje
Podkast PAH: „Youtubowe opowieści o świecie”: https://spoti.fi/3FbyEyF
Pełna lista badanych vlogów
To jest nasz świat – Wojciech Siryk, Vlog Casha, Bez Planu, Gdzie Bądź, Planeta Abstrakcja, Przez świat na Fazie, Globstory, Agnieszka Grzelak Vlog, Podróże Wojownika, Piotr Polo Przywarski – Bucket List
Badanie jest częścią projektu “Włączamy nowe narracje o świecie”, finansowanego z dotacji programu Aktywni Obywatele - Fundusz Krajowy, finansowanego z Funduszy EOG.