W czasach Mieszka I i Bolesława Chrobrego Ostrów Lednicki był jednym z głównych ośrodków administracyjnych państwa Polan. Niewielka wyspa o powierzchni około dziesięciu hektarów, otoczona wodami jeziora Lednickiego, była siedzibą księcia, miejscem bezpiecznym do życia oraz ośrodkiem kultu religijnego.

Reklama

Bezpiecznie za wałem

Poczucie bezpieczeństwa zapewniały dobrze uzbrojona i wyszkolona załoga oraz wał drewniano-ziemny otaczający gród. Wewnątrz obwarowań było miejsce na palatium, zabudowania dla osób obsługujących władcę oraz budowla określana przez archeologów jako kościół grodowy. Poszukiwania archeologiczne prowadzone na tym terenie od połowy XIX wieku pozwalają przypuszczać, że na Ostrowie Lednickim gościł cesarz Otton III podczas wizyty w Polsce w roku tysięcznym.

Pierwotnie gród miał średnicę około 40 m, a wał otaczający zabudowania był wysoki na 12 metrów. Aby tak wysoko usypanych ziemnych umocnień nie rozmył deszcz lub śnieg, wewnątrz wzmocniono wał drewnianym rusztem, wypełnionym kamieniami i ziemią. Do jego wykonania trzeba było wyciąć okoliczny las o powierzchni ok. 80 hektarów. Takiego umocnienia, w trakcie ataku, najeźdźca nie mógł szybko zdobyć, rozkopać ani spalić. Dzisiaj wał ma tylko 8 m wysokości. Położenie grodu, materiał oraz konstrukcja umocnień świadczą o dobrej organizacji, wysokim poziomie wiedzy budowniczych oraz o doświadczeniu militarnym załogi.

W siedzibie księcia

Wyspę łączyły ze stałym lądem dwa drewniane mosty: zachodni, o długości ok. 470 m, prowadzący w kierunku Poznania oraz wschodni, o długości ok. 180 m, umożliwiający komunikację z Gnieznem. Ich resztki (dwa rzędy pali, które kiedyś podtrzymywały pomost) znaleźli nurkowie na dnie jeziora pod koniec XX wieku.

Jezdnia miała szerokość około 4,5 m, a to znaczy, że po moście mogły się swobodnie poruszać dwa pojazdy jadące w przeciwnych kierunkach. Z badań wynika, że mostów używano od drugiej połowy X w. do połowy XI w., przez niespełna 100 lat. Podczas systematycznej penetracji dna jeziora znaleziono w wodzie wiadra, naczynia ceramiczne, narzędzia rzemieślnicze, żarna, resztki obuwia, dłubane łodzie, ozdoby, monety oraz niespotykane często w takiej ilości elementy uzbrojenia: topory, groty włócznie, miecze i ostrogi.

Reklama

Jednak najbardziej interesującymi znaleziskami o charakterze militarnym były inkrustowane miedzią i srebrem miecze oraz hełm z nosalem, odkuty z jednego kawałka stali. Wszystkie wydobyte przedmioty można dzisiaj oglądać w salach wystawowych, w pobliskich Dziekanowicach i w skarbczyku Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy.

Tu był skarb państwa

Najważniejszą i najwyższą budowlą wewnątrz wałów obronnych było palatium – czyli kamienna, murowana siedziba książęca (pałac), integralnie złączona z kaplicą. Do naszych czasów dotrwały tylko ściany tej okazałej budowli (do wysokości 3 m) oraz resztki ołowianego poszycia dachu. Jednak to, co udało się znaleźć podczas badań archeologicznych wnętrza grodu, mówi bardzo wiele o czasach, kiedy panowali pierwsi Piastowie. Tu znaleziono relikwiarz krzyża świętego (staurotekę), złocone okucie księgi liturgicznej, uchwyt kadzielnicy, metalowy krzyżyk, grzebień z kości słoniowej oraz sporą liczbę monet. Dzięki tym znaleziskom można przypuszczać, że palatium nie dość, że było siedzibą władcy (przedmioty z kości słoniowej oraz duża liczba monet świadczą o wysokiej pozycji społecznej tych, którzy tu przebywali), ale pełniło też funkcję skarbca, w którym przechowywano cenne przedmioty oraz relikwiarze i funkcje sakralne.

Stąd szedł rząd dusz

Cześć mieszkalna podzielona była na dwie kondygnacje. Największa sala, wsparta na dwóch filarach, tak zwana aula, była reprezentacyjnym pomieszczeniem księcia, a przylegająca kaplica pełniła rolę baptysterium (pomieszczenia przeznaczonego do uroczystego ceremoniału chrztu). Dwie misy chrzcielne mogą sugerować, że właśnie tutaj, w 966 roku przyjął chrzest Mieszko I, a wraz z nim całe państwo.

Kaplica ma kształt krzyża greckiego z orientowanym (czyli skierowanym na wschód) prezbiterium.

Drugim pod względem znaczenia budynkiem, w obrębie wałów obronnych był kościół grodowy, w którego nawie znaleziono dwie krypty grobowe. Znaleziona tu złota obrączka mówi o pozycji osób grzebanych w tym miejscu. Uczeni sugerują, że są to szczątki synów Bolesława Chrobrego.

Lekcja historii

Dookoła wałów swoje warsztaty mieli rzemieślnicy dostarczający dworowi przedmiotów codziennego użytku oraz uzbrojenia. Były tam kuźnie, warsztaty tkackie oraz garncarskie. Prawdopodobnie budynki były zbudowane z bali, a dachy miały kryte strzechą. Kilka takich chat (zrekonstruowanych) można zobaczyć przy przystani promowej.

Zabudowania pokazują, jak tysiąc lat temu żyli nasi przodkowie. Gród funkcjonował do najazdu Brzetysława w 1038 r. W XII w. palatium przekształcono w kaplicę, a tereny dookoła grodu stały się cmentarzem. Znaleziono tu ponad dwa tysiące szkieletów ludzkich. Jeden z grobów krył szczątki kobiety, która miała 215 cm wzrostu! Tymczasem w tamtych czasach przeciętna kobieta miała około 153 cm wzrostu, a mężczyzna około 165 cm.

W skansenie

Z przystani promowej rozpościera się malowniczy widok na okolicę. Po drugiej stronie jeziora widać wysoką wieżę kościoła w Dziekanowicach, zabudowania małego skansenu (drewniana chałupa z podcieniami oraz spichlerz) i zabytkowy wiatrak. Jeśli wierzyć dacie, która widnieje na belce, to wiatrak powstał w 1585 roku! W zabudowaniach małego skansenu są pracownie muzealne oraz ekspozycje czasowe. Na początku maja otwarto tutaj wystawę ceramiki, którą wydobyto z ziemi na terenie Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy.

Informacje, które przydadzą się podczas wycieczki na Ostrów Lednicki

• Dojazd

Z Poznania drogą E261 w kierunku Gniezna. Kilka kilometrów za Moraczewem skręcamy w lewo w kierunku Dziekanowic (przy skrzyżowaniu widoczne po lewej stronie zabudowania skansenu należącego do Wielkopolskiego Parku Etnograficznego). Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy znajduje się za Dziekanowicami. Mijamy potężną, drewnianą bramę wjazdową i jedziemy za znakiem na parking. Wejście do muzeum i skansenu od strony parkingu.

• Zwiedzanie

Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy
Lednogóra
tel. 061 427 50 30
Wielkopolski Park Etnograficzny (duży skansen)
Dziekanowice 32
tel. 061 427 50 40




Czynne codziennie z wyjątkiem poniedziałków w godz. 9 – 17 (ostatni zwiedzający wpuszczani są na pół godziny przed zamknięciem). W niedziele i święta (do końca września) muzeum czynne jest w godz. 10 – 18.

Ceny biletów na wszystkie obiekty (Ostrów Lednicki, mały skansen, oraz folwark i Wielkopolski Park Etnograficzny w Dziekanowicach) normalny 10 zł, ulgowy 5 zł, bilet rodzinny 25 zł (2 osoby dorosłe i 1 – 3 dzieci).

Można skorzystać z usług przewodnika (oprowadzanie po polsku 40 zł, w języku obcym 50 zł).

Muzeum prowadzi zajęcia tematyczne w pracowniach muzealnych (opłata 4 zł od osoby).

Parking płatny – cena za samochód osobowy 3 zł, za autokar 10 zł.